دانشگاه جندی شاپور
تاریخ و تمدن کهن و باستانی ایران زمین، میراث بسیار ارزشمندی را برای آیندگان به یادگار گذاشته است. میراث گران‌بهایی که نه‌تنها برای مردمان این سرزمین، که گاه برای جهانیان نیز حائز اهمیت و اعتبار بوده و برگ زرینی در تاریخ این مرز و بوم به شمار می‌آید.
در این میان، علاقه و اهتمام ایرانیان به فراگیری دانش و کشف رموز و اسرار علمی جهان، بر هیچ‌کس پوشیده نیست. خردورزی و دانش‌اندوزی مردمان این دیار تا جایی بود که بنا بر مستندات تاریخی موجود، کهن‌ترین سنت دانشگاهی در ایران پدید آمد و قدیمی‌ترین دانشگاه ایران و جهان، در این سرزمین متولد شد.
دانشگاه جندی شاپور (گندی شاپور) در شمال خوزستان، اولین دانشگاه تاریخ ایران زمین و از نخستین دانشگاه‌های علمی در جهان به حساب می‌آید. مکانی که با ۱۷۵۰ سال قدمت، به‌عنوان کهن‌ترین دانشگاه جهان در یونسکو به ثبت رسیده است و امروزه تنها بقایای اندکی از آن، یکی از جاهای دیدنی دزفول به شمار می‌آید.
این مرکز و به عبارتی شهر علمی معتبر جهان باستان که یادگار ارزشمند عصر ساسانی محسوب می‌شود، دارای بیمارستانی آموزشی نیز بود که نخستین بیمارستان آموزشی جهان و نخستین مرکز بیماری‌های دریایی در تمام دنیا به حساب می‌آید. این بیمارستان به‌عنوان مرکز درمان و آموزش پزشکی، مهم‌ترین مرکز پزشکی جهان باستان در قرن‌های شش و هفت میلادی معرفی می‌شود.
در این مقاله با تاریخچه تاسیس این دانشگاه پر افتخار، اما فراموش‌شده ایران زمین و خدمات ارزنده‌ای که به سبب آن در زمینه‌های مختلف علمی، فلسفی، نجوم و طب انجام گرفت، بیشتر آشنا خواهید شد.
دانشگاه جندی شاپور یا گندی شاپور، یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین مراکز علمی جهان باستان محسوب می‌شود که بخشی از ویرانه‌های آن، امروزه در حوالی شهر دزفول به چشم می‌خورد و از جاذبه های گردشگری استان خوزستان به شمار می‌آید. مکانی که بیش از ۱۷ قرن قدمت دارد و کهن‌ترین مرکز آموزشی در منطقه خاورمیانه و جهان به شمار می‌آید.
جندی شاپور علاوه بر دانشگاه به‌عنوان مرکز آموزش رشته‌های مختلفی چون طب، علوم، فلسفه و الهیات، دارای بیمارستانی آموزشی نیز بود که در تاریخ علم پزشکی جهان، از اهمیت و اعتبار بالایی برخوردار است. در واقع شهرت فراوان جندی شاپور به
نشانی شهر دانشگاهی جندی شاپور: استان خوزستان، ۱۷ کیلومتری جنوب شرق دزفول
علاوه بر علم طب، علوم دیگری چون ریاضیات، فنون جنگی، معماری و غیره نیز در دانشگاه جندی شاپور تدریس و توسعه یافت.
برگزاری نخستین کنگره بین‌المللی در حضور انوشیروان ساسانی، در سال ۵۵۵ میلادی در شهر تیسفون، از دیگر نکات حائز اهمیت است که عظمت دانشگاه جندی شاپور را در جهان کهن اثبات می‌کند. در این کنگره دانشمندانی از سراسر جهان، ۱۰۰ پزشک غیر ایرانی به‌همراه ۱۰۰ها پزشک و گیاه‌شناس از جندی شاپور گرد هم آمده و مباحث پزشکی روز را با یکدیگر به اشتراک می‌گذاشتند.
این دانشگاه و مرکز مهم علمی پزشکی در دنیای کهن، از قدیمی‌ترین مراکز آموزشی خاورمیانه نیز محسوب می‌شود که در حوزه‌های مختلف پزشکی (بهداشت، گیاه درمانی، جراحی، دامپزشکی، دندان‌پزشکی و چشم‌پزشکی)، علم کیمیا (شیمی)، فلسفه، الهیات و علوم دیگر به دانش‌پژوهان آموزش‌های لازم را ارائه می‌کرد. آموزه‌های این نهاد آموزشی بر اساس سنت زرتشتی ایرانیان بود و از سنت‌های یونانی و هندی نیز بهره می‌گرفت.
برخی از آثار فیلسوفان یونان باستان و دیگر کتب مهم در این دانشگاه، از زبان‌های هندی، سریانی و یونانی به پهلوی ترجمه می‌شد. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به اثر مشهور «کلیله و دمنه» و نیز «ویس و رامین»، «خدای نامه»، «سندباد نامه» و «آیین نامه» اشاره کرد. آمیختگی شیوه‌های درمانی ایرانی با سایر ملل چون هندیان و یونیان و رونق و شکوفایی جندی شاپور در زمان ساسانیان به جایی رسیده بود که آن را «شهر علم» و برخی دیگر «شهر بقراط» می‌نامیدند.
بیمارستان جندی شاپور؛ نخستین مرکز بیماری‌های دریایی جهان
تجدید حیات نام دانشگاه جندی شاپور
در سال ۱۳۳۴ هجری خورشیدی و پس از ۱۲ قرن مهجور ماندن نام دانشگاه جندی شاپور، وزارت فرهنگ آن روزگار، اقدام به راه‌اندازی دو دانشکده کشاورزی و سپس پزشکی در شهر اهواز و حومه می‌کند. تنها بیمارستان اهواز نیز در ۱۳۳۵ به جندی شاپور تغییر نام داده و از فروردین ۱۳۴۷ خورشیدی، رسما به دانشگاه جندی شاپور واگذار می‌شود. ساختمان فعلی دانشکده پزشکی در پردیس دانشگاه نیز در سال ۱۳۴۸ مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، نام دانشگاه جندی شاپور به دانشگاه اهواز تبدیل شد و این نام نیز در جریان جنگ هشت ساله ایران و عراق، به دانشگاه شهید چمران اهواز تغییر یافت.
گسترش رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی در این مکان آموزش عالی، دانشکده‌های مربوطه را از بدنه دانشگاه شهید چمران جدا ساخته و مکان جدید با عنوان دانشگاه علوم پزشکی اهواز ادامه حیات می‌دهد. در نهایت و با موافقت شورای عالی انقلاب فرهنگی، نام دانشگاه در سال ۱۳۸۳ خورشیدی به دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تغییر می‌کند.
ثبت دانشگاه جندی شاپور در فهرست جهانی یونسکو
در سی و نهمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو که در نوامبر سال ۲۰۱۷ میلادی (آذر ماه ۱۳۹۶ خورشیدی) برگزار شد، سابقه طولانی دانش و آموزش در تمدن ایران باستان مورد توجه قرار گرفت. یونسکو در این اجلاس، قدمت تاسیس دانشگاه جندی شاپور را ۱۷۵۰ سال ثبت و آن را کهن‌ترین دانشگاه جهان اعلام کرد.
پیش از این رویداد، دانشگاه‌های بزرگ و نام‌آشنایی چون بولونیا، آکسفورد، کمبریج و سوربون، با قدمت نزدیک به ۱۲۰۰ سال را آغازگر سنت دانشگاهی در جهان می‌دانستند. ثبت پیشینه تاریخی جندی شاپور، بر قدمت آموزش عالی در جهان افزود و کانون آن را از مغرب زمین به مشرق و دیار کهن ایران انتقال داد.